‘‘सोलापूरच्या सर्वांगीण विकासाच्या दृष्टीने येथील शैक्षणिक संस्थांची भूमिका सर्वात महत्त्वाची आहे. सुसंस्कारित विद्वानांच्या पिढ्याच आपल्या गावचे भविष्य घडवणार आहेत. त्यासाठी सोलापुरात आणखीन शैक्षणिक संस्था असणे अपरिहार्य असून शैक्षणिक संस्थांनी अद्ययावत तंत्रज्ञानाची कास धरुन विद्यार्थ्यांना जागतिक स्पर्धेच्या दृष्टीने ज्ञानदान करणे आवश्यक असल्याचे प्रतिपादन इंडियन मॉडेल स्कूलचे संस्थापक अध्यक्ष ए.डी. जोशी यांनी केले. सोलापूर शहराची व्याप्ती, विद्यार्थ्यांची संख्या पाहता इतर शहरांच्या तुलनेत शिक्षण संस्थांची संख्या कमी आहे. शिवाय असलेल्या शिक्षण संस्थांचा दर्जा देखील इतर शहरांच्या मानाने कमीच असल्याचे मत इंडियन मॉडेल स्कूलचे सचिव अमोल जोशी यांनी व्यक्त केले. चांगल्या किंवा अद्ययावत संस्था सोलापूर शहरात उशिरा आल्या, किंबहुना उच्च शिक्षणासाठी मुंबई, बंगळूर सारख्या शहरातील संस्था सोलापूरात येणे अपेक्षित आह.

काळ बदलतोय, परिस्थिती बदलतेय आणि त्याप्रमाणे मानवाच्या गरजाही बदलताहेत. जर सोयीचे बदल मनुष्य पटकन स्वीकारतो. पण गैरसोयीचे असतील तर ते बदल स्वीकारण्याची मानसिकताच आजचा सुशिक्षित वर्ग हरवून बसला आहे. इंग्रजांची कारकून निर्माण करण्याची म्हणजेच मॅकॉलेची शिक्षण पद्धती भारतीयांच्या इतकी अंगवळणी पडली आहे की, तो त्यापलीकडे विचारच करू शकत नाही. गेल्या साठ वर्षात पारंपरिक ठरलेल्या या शिक्षण पद्धतीने व्यापक शिक्षणाची आणि आपल्या प्राचीन शिक्षणपद्धतीतील ‘ज्ञानासाठी ज्ञान’ हेे मूळतत्त्व तर कोसो दूर फेकले जाऊन ‘पैशासाठी ज्ञान’ ही संकल्पना रुजली आहे. यात आपण स्वत:च व्यापक ज्ञानार्जनाचे मार्ग बंद करुन टाकले आहेत. पण, अशा प्रतिकूल स्थितीत प्रवाहाच्या विरुद्ध जात व्यापक शिक्षण पद्धतीचा प्रयोग सोलापूरच्या ए.डी. जोशी सरांनी इंडियन मॉडेल स्कूलच्या माध्यमातून केला.  तेव्हा अशक्यप्राय  वाटणारा हा प्रयोग ए.डी. जोशींनी यशस्वी करून दाखवला, दै. तरुण भारतने याविषयी श्री शिक्षण प्रतिष्ठानच्या इंडियन मॉडेल स्कूलचे संस्थापक व अध्यक्ष ए.डी. जोशी, सचिव अमोल जोशी व कार्यकारी संचालिका सायली जोशी यांच्याशी संवाद साधला.

सायली जोशी,  कार्यकारी संचालिका, इंडियन मॉडेल स्कूल

सोलापूरला नैसर्गिकदृष्ट्याच पर्यटन विकासाला संधी : ए.डी. जोशी

प्रा. ए. डी. जोशी,  इंडियन मॉडेल स्कूलचे अध्यक्ष

   सोलापूरच्या सर्वांगीण विकासाच्या दृष्टीने येथील शैक्षणिक संस्थांची भूमिका सर्वात महत्त्वाची आहे. सुसंस्कारित विद्वानांच्या पिढ्याच आपल्या गावचे भविष्य घडवणार आहेत. त्यासाठी सोलापुरात आणखीन शैक्षणिक संस्था असणे अपरिहार्य असून शैक्षणिक संस्थांनी अद्ययावत तंत्रज्ञानाची कास धरुन विद्यार्थ्यांना जागतिक स्पर्धेच्या दृष्टीने ज्ञानदान करणे आवश्यक आहे. यात सर्वात महत्त्वाचा घटक आहे शिक्षक. शिक्षकांची निवड करताना अतिशय जागरुक राहणे आवश्यक असून विद्यार्थ्यांना शिकवणारा शिक्षक तितका अभ्यासू असला पाहिजे. विद्यार्थ्यांना शिकवण्यात शिक्षकांची इनव्हॉल्वमेंट असली पाहिजे. हा शिक्षकवर्ग स्वत: अभ्यासू, कामसू व जिज्ञासू असला पाहिजे तरच तो उत्तमोत्तम विद्यार्थ्यी घडवू शकतो. पण दुर्दैंवाने हडाचा शिक्षक ही संकल्पना आता लोप पावत आहे. ज्ञानासाठी ज्ञान अशी भूमिका न ठेवता प्रत्येकजण पैशासाठी ज्ञान अशी मानसिकता बाळगून आहे आणि ती या देशाला घातक ठरणार आहे.

सोलापूरच्या विकासाच्या दृष्टीने वैद्यकीय आणि पर्यटन व्यवसाय ही बलस्थाने ठरु शकतात. कारण, पर्यटनाच्या दृष्टीने येथे मोठी संधी आहे. सोलापूरमध्ये काय नाही? येथे सर्वच अनुकूलता आहे. असे असताना सोलापूर मागे का आहे तर, सरकारच्या प्रयत्नांच्या कमतरतेमुळे. पर्यटन विकासाच्या दृष्टीने मार्केटिंग, वेबसाईटस आणि हॉटेल्स होणे गरजेचे आहे, बाकी सर्व प्रेक्षणीय स्थळे सोलापूर परिसरात आहेत फक्त ते मेंटेन करणे गरजेचे आहे. श्री सिद्धेश्‍वर देवस्थान, अक्कलकोटचे स्वामी समर्थ, पंढरीचा विठूराया, तुळजापूरची भवानी, गाणगापूरचे श्री दत्त शिवाय विजापूरचा गोलघुमट आदींच्या सहवासामुळे सोलापूरला नैसर्गिकदृष्ट्याच पर्यटन विकासाला संधी आहे. सोलापूर हे चांगले वैद्यकीय केंद्र होत आहे याला पूरकता निर्माण करण्यासाठी शासनाने प्रयत्न केले पाहिजे. याचबरोबर सोलापूरकरांनी मार्केटिंगचे तंत्र शिकणे ही गरजेचे आहे. कारण आपल्याकडे सर्व काही असून त्याचा योग्य प्रचार होत नाही हे देखील सोलापूरच्या सर्वांगीण विकासाला घातक ठरत आहे.

पुणे, कोल्हापूर, नाशिक आदी सारखी शेतीच्या दृष्टीने सधन क्षेत्रे बंद करुन तेथे उद्योग धंदे उभारले जात आहेत आणि सोलापूर सारखे माळरान तसेच सोडले जात आहे ही शासनाची भूमिका विसंगत आहे. असे करुन शेती उत्पादनाचे नुकसान करुन घेत आहोत. चांगले शेती उत्पन्न देणारी पुणे, कोल्हापूर, सांगली, नाशिक आदी भागात शेती उत्पादनाला आणखी पूरक करुन सोलापूर सारखे माळरान उद्योग क्षेत्रासाठी वापरले जाणे आवश्यक आहे त्यामुळे राज्याचा समातोल विकास साधणे शक्य होईल. विद्यापीठ आणि उद्योगक्षेत्र यांच्यात समन्वय आवश्यक असून त्यामुळे रोजगाराभिमुख किंवा उद्योगांना लागणारे नेमके शिक्षण विद्यार्थ्यांना मिळू शकेल. शासनाची करप्रणाली अतिशय चुकीची असून, त्या उद्योगाला पूरक असे बदल होणे अपरिहार्य आहे.

सोलापूरचा शैक्षणिक विकास : अमोल जोशी

अमोल जोशी,  सचिव,  इंडियन मॉडेल स्कूल

सोलापूर शहराची व्याप्ती, विद्यार्थ्यांची संख्या पाहता इतर शहरांच्या तुलनेत शिक्षण संस्थांची संख्या कमी आहे. शिवाय असलेल्या शिक्षण संस्थांचा दर्जा देखील इतर शहरांच्या मानाने कमीच असल्याचे मत इंडियन मॉडेल स्कूलचे सचिव अमोल जोशी यांनी व्यक्त केले. चांगल्या किंवा अद्ययावत संस्था सोलापूर शहरात उशिरा आल्या असे म्हटल्यास वावगे ठरणार नाही.

आजच्या माहिती व तंत्रज्ञानाच्या युगात नव्या तंत्रज्ञानाचा वापर होणे आवश्यक असताना आपल्या शहरातील संस्था या तंत्रज्ञानाबाबत अद्याप जागरुक झालेल्या दिसत नाहीत. इंटरनेटद्वारे मिळणारे माहिती व ज्ञानाचे भांडार प्रचंड मोठे आहे. याचा वापर आपल्या शालेय विद्यार्थ्यांना झाला पाहिजे त्यासाठी इंडियन मॉडेल स्कूलने शहरात पहिल्यांदा हा उपक्रम राबवला. त्यासाठी अद्ययावत संगणक कक्ष उभा केला आहे. इंटरनेट आणि संगणक शिक्षणाबाबत आम्ही आग्रही असतो. आता इंडियन मॉडेल स्कूलमध्ये सोलापुरात सर्वप्रथम ऑडिओ व्हीजुअल टेक्नॉलॉजीचा वापर सुरु केला आहे. यामुळे विद्यार्थ्यांना कोणतेही क्लीष्ट विषय समजायला सोपे जातात. त्यामुळे सर्वच शैक्षणिक संस्थांनी या अद्ययावत तंत्रज्ञानाची कास धरणे अपरिहार्य आहे. सोलापुरातील नव्या संस्थांबरोबरच जुन्या संस्थांनीही आता प्रवाह ओळखून प्रवाहाबरोबर गेले पाहिजे. आपल्या सोलापूरच्या संस्थांमध्ये निकोप स्पर्धा असणे आवश्यक आहे. कारण स्पर्धेशिवाय प्रगतीचा वेग वाढत नाही. शहरातील सर्व संस्थांची प्रगती किंवा वाढ समान असणे ही तितकेच महत्त्वाचे असून त्यामुळे संपूर्ण शहराच्या सर्वांगीण विकासाला मोठे बळ येईल. शैक्षणिक क्षेत्रात नवनवे प्रयोग करणे ही महत्त्वाचे असून इंडियन मॉडेल स्कूलने हे सिद्ध करून दाखवले आहे. आम्ही केलेल्या प्रयोगामुळे मुलांचा सर्वांगीण विकास होत असल्याचे निदर्शनाला आले आहे. याचबरोबर अभ्यासात नेमकेपणा व स्पेशलायझेशन देखील तितकेच आवश्यक आहे. शिवाय त्यांंच्या प्रगतीची असेसमेंट होणे ही तितके गरजेचे आहे. विद्याथ्यार्ंना कला, क्रीडा, भाषा आदी सर्व विषयात ज्ञान मिळाल्यास या विद्यार्थ्यांत अष्टपैलूत्व निर्माण होताना दिसते.

आजपर्यंत महाराष्ट्र राज्य बोर्डाचा अभ्यासक्रम होता, आता केंद्रिय बोर्डाचा(सीबीएसई) अभ्यासक्रम आमच्या संस्थेत सुरु केलेला आहे. सन २०१३ पर्यंत संपूर्ण भारतभर एकच म्हणजे सीबीएससी अभ्यासक्रमाच्या शाळा असणार आहेत. त्यामुळे सोलापुरातील सर्वच शिक्षण संस्थांनी सीबीएससीचा अभ्यासक्रम अंमलात आणणे महत्त्वाचे आहे.  सध्या कोल्हापुरात १२ सीबीएससी बोर्डाच्या संस्था आहेत. तर सोलापुरात या वर्षी फक्त ३ संस्था आहेत. तसेच इंडियन मॉडेल स्कूलचा सीईटीची इंटरनेटद्वारे तयारीचा उपक्रमही गेल्या दोन वर्षांपासून यशस्वीरित्या सुरू आहे.

तरुण भारत, सोलापूर, रविवार, दि. २६ डिसेंबर २०१०